ارتباط میان ساختار بودجه‏ای دولت، فعل و انفعالات بخش پولی و تورم در اقتصاد ایران

میانگین نرخ تورم اقتصاد ایران طی دورۀ 1358-1389 برابر 77/18 درصد بوده است. به عقیدۀ بسیاری از اقتصاددانان کسری بودجۀ دولت یکی از دلایل این تورم مزمن و نسبتاً بالا بوده است. ازاین‌رو در این مقاله، ارتباط کسری بودجه و تورم بررسی می‏شود. پویایی‏های بخش پولی اقتصاد ایران با سه رابطۀ همگرایی بلندمدتِ برابری بازار پول، برابری قدرت خرید و برابری تورم فیشر در چارچوب مدل SVARX بررسی شده است. نتایج نشان می‏دهد که در بلندمدت، کسری بودجۀ عملیاتی از طریق دو کانال ترازهای حقیقی پول و سرکوب نرخ بهره، موجب افزایش قیمت‏ها شده و به این ترتیب ماهیت پولی تورم تأیید می‏شود. البته تورم اغلب از بودجۀ دولت سرچشمه می‏گیرد که از طریق کانال‏های پولی موجب تورم می‌شود، و این تورم خود بر ترازهای حقیقی پول و نرخ‏های بهره تأثیر می‏گذارد. به‌علاوه، مشخص می‏شود که تورم عامل استمرار کسری بودجۀ عملیاتی دولت نیست؛ بلکه تداوم این کسری به مازاد تراز سرمایه و توان سرکوب دائمی نرخ بهره بستگی دارد. در کوتاه‏مدت، افزایش کسری بودجۀ عملیاتی و کاهش مازاد تراز سرمایه هر دو موجب افزایش کسری بودجه می‏شوند، اما آثار تورمی متفاوتی دارند. کاهش مازاد تراز سرمایه افزایش موقتی تورم را به‌همراه دارد، درحالی‌که افزایش کسری بودجۀ عملیاتی موجب افزایش نسبتاً پایدار تورم، قیمت نسبی و نرخ ارز می‏شود. طبقه‏‌بندی JEL:  E62, E61, E40, E31